Opis
Okolice Częstochowy (od Kromołowa na południu, po Wieluń na północnym zachodzie) są szczególnie zasobne w rudy żelaza. Ich wydobycie ma wielowiekową tradycję: rudę darniową pozyskiwano już we wczesnym średniowieczu, choć pierwsze wzmianki źródłowe posiadamy dopiero z wieku XIV. Wraz z kopalnictwem rozwijało się hutnictwo i kuźnictwo. Przez stulecia rudę wydobywano metodą odkrywkową, a na przełomie XVIII i XIX wieku zaczęto kopać szyby i chodniki. Rozwojowi górnictwa i hutnictwa sprzyjały prace Stanisława Staszica oraz polityka władz Królestwa Kongresowego. Z czasem powstały tutaj oparte na miejscowych surowcach huty w Blachowni i Częstochowie. Po II wojnie światowej zainteresowanie rudami żelaza w regionie częstochowskim doprowadziło do budowy w latach 50. i 60. ubiegłego stulecia 25 nowych zakładów wydobywczych. Wielowiekowe tradycje kopalniane spisano na straty decyzją z 1970 roku o likwidacji wydobycia w tym regionie. W tym samym roku jako pierwszą zamknięto kopalnię „Rudniki” w Zawierciu, a w 1982 roku – jako ostatnią – „Wręczyca” w Grodzisku. Pierwsze muzeum górnicze zorganizowano w 1980 roku w kopalni rudy żelaza „Szczekaczka” w Brzezinach Wielkich. Pod koniec dekady eksponaty przeniesiono do nowo otwartego muzeum w Częstochowie. Muzeum Górnictwa Rud mieści się w podziemnych korytarzach, wydrążonych w latach 1974-1976 na terenie częstochowskiego Parku im. Staszica. Część naziemna ekspozycji została ulokowana w pawilonie wzniesionym w 1908 roku na Wystawę Przemysłowo-Rolniczą. Pod ziemią zobaczymy prawdziwy chodnik w obudowie drewnianej i stalowej, komorę pomp oraz rekonstrukcję przodka z maszynami górniczymi. W sali wystawowej dowiemy się więcej o historii górnictwa na tym terenie, przyjrzymy się też z bliska różnym ciekawostkom technicznym. Na zakończenie możemy oglądnąć film poświęcony dziejom miejscowego górnictwa. Muzeum Górnictwa Rud w Częstochowie znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki.
Kronika Szlakowa
Równo sto lat temu, 12 czerwca 1910 r., w częstochowskim parku, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Górnictwa Rud Żelaza, miała odbyć się huczna zabawa dla dzieci. Niestety, całą imprezę - choć frekwencja była duża - pokrzyżowała ulewa. Jak donosiła „Gazeta Częstochowska” z 13 czerwca 1910 roku: „Ponieważ domorośli astronomowie stanowczo przepowiadali, że deszcz nie przestanie padać, postanowiono zabawę odwołać, a właściwie odłożyć, choć około godz. 7 zupełnie się wypogodziło ku wstydowi fałszywych proroków”.
Źródło: http://www.zabytkitechniki.pl/Poi/Pokaz/1699
Historia
Region częstochowski ma bogate tradycje górnicze. Pierwsze ślady górnictwa rud żelaza pochodzą z XIII w. Częstochowa związana jest od stuleci z przemysłem wydobywania i przetwarzania rud żelaza.
Pomysł utworzenia w Częstochowie pierwszego w Polsce muzeum poświęconego historii górnictwa rud żelaznych pojawił się jesienią 1960 r. Inicjatywa ta zrodziła się wśród działaczy górniczych i pracowników Zjednoczenia Kopalnictwa Rud Żelaza. Pierwotnie siedzibą muzeum miał być budynek Technikum Górniczego w Częstochowie. W marcu 1961 r. zapadła decyzja o zlokalizowaniu muzeum (jako oddziału Muzeum Okręgowego) w dwóch pawilonach wystawienniczych, znajdujących się w Parku im. Stanisława Staszica, postawionych w latach 1908–1909 z okazji Wystawy Przemysłu i Rolnictwa. Dyskusja nad ostateczną koncepcją adaptacji pawilonów i sposobem ich połączenia powodowały kolejne zmiany terminu otwarcia muzeum. Ostatecznie zaczęło ono funkcjonować 1 stycznia 1966 r. jako Oddział Górnictwa Rud, będący jednostką podległą Muzeum Okręgowemu w Częstochowie. W 1969 r., wkrótce po otwarciu wyżej opisanej wystawy, z inicjatywy Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa oraz dyrekcji Zjednoczenia Kopalń Rud Żelaza, zapadła decyzja o rozszerzenie jej o część podziemną. W latach 1974–1976 wykonano nawet podziemne korytarze pomiędzy pawilonami wystawowymi w Parku im. Stanisława Staszica, ale zanim została w nich uruchomiona ekspozycja, w 1978 r. władze wojewódzkie zadecydowały o przeznaczeniu na muzeum-skansen jedną z zamykanych w tym czasie podczęstochowskich kopalń. Wybór padł na kopalnię „Szczekaczka” znajdującą się w pobliskich Brzezinach. Uroczyste otwarcie Kopalni Zabytkowej Górnictwa Rud Żelaza im. Stanisława Staszica w Brzezinach k. Częstochowy odbyło się 3 grudnia 1979 r. Koszty utrzymania skansenu oraz inne problemy związane z funkcjonowaniem kopalni jako obiektu muzealnego spowodowały zamknięcie podziemnej ekspozycji już w 1982 r., a ostateczną likwidację muzeum w 1985 r. Wkrótce wyrobiska zalano wodą.
Ponowne pełne uruchomienie działalności ekspozycyjnej Muzeum Górnictwa Rud Żelaza nastąpiło w 1992 r. otwarciem w Pawilonie Wystawowym w Parku im. Staszica ekspozycji „Z Dziejów Górnictwa i Hutnictwa Żelaza na Ziemiach Polskich od Starożytności do Współczesności”. Wystawa została zdemontowana w 1995 r. wraz z rozpoczęciem remontu Pawilonu Wystawowego, w trakcie którego zamurowano wejście do podziemnej repliki kopalni „Szczekaczka”. Rozpoczęte w 2001 r. prace, mające na celu otwarcie kopalni poprzez wykonanie specjalnego wejścia z zewnątrz, przedłużały się, a wnętrze niszczało z powodu postępującego zawilgocenia. W końcu jednak udało się oddać replikę do ponownego użytku i obecnie jest ona dostępna dla zwiedzających.
Źródło: peuk.fiiz.pl
