Opis
Kościół pw. św. Bartłomieja w Czańcu jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu kęckiego należącego do diecezji bielsko-żywieckiej.
Czaniecki kościół to budowla murowana w stylu barokowym, składająca się z wybudowanej pod koniec XVIII w. wieży oraz dobudowanych do niej w latach 20. XX w. nawy i prezbiterium, wg projektu Franciszka Mączyńskiego z Krakowa. Same mury świątyni, poza wieżą, nie są więc zabytkowe, aczkolwiek wielowiekowa historia parafii nadaje im wielkie znaczenie historyczne. Cenne jest natomiast wyposażenie świątyni, którego niektóre elementy pochodzą z poprzednich stojących tutaj kościołów. Najważniejszym jest znajdujący się w ołtarzu głównym, czczony od XVI w. obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, nazywany Panią Czaniecką. Został on wykonany na desce pokrytej złotym tłem i jest wzorowany na obrazie Matki Boskiej z Piekar Śląskich. W kościele na uwagę zasługują ponadto: tabernakulum w stylu rokoko, barokowe posągi Apostołów i aniołków w ołtarzu głównym, ciekawe ołtarze boczne, ambona oraz kamienna chrzcielnica datowana na 1617 r., a także dwa konfesjonały w stylu późnobarokowym.
Na koniec warto dodać, iż z Czańcem związany jest papież Jan Paweł II, stąd bowiem wywodzi się rodzina Wojtyłów. W kościele znajduje się więc wmurowana tablica pamiątkowa, a na cmentarzu parafialnym obelisk Wojtyłów w drzewem genealogicznym.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Czaniec od początku swojego istnienia należał do utworzonej około 1260 r. parafii w Kętach. Pierwszy czaniecki kościół jest wzmiankowany przez Jana Długosza w jego Liber Beneficiorum Diocesis Cracoviensis (Księdze Uposażeń Diecezji Krakowskiej). Świątynia ta była wzniesiona z drewna, nosiła wezwanie św. Bartłomieja i była filią fary kęckiej. Jej fundatorami byli ówcześni właściciele Czańca – Mikołaj i Michał Kornicze. W XVI w., w 1565 r. na wyraźne żądanie wiernych w Czańcu erygowana została przez ówczesnego biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego tutejsza parafia. Pierwszym znanym proboszczem był wzmiankowany w 1595 r. ks. Jan Ruczki. Właścicielem Czańca był wówczas Wiktor Brodecki.
W niedługim czasie świątynia czaniecka padła ofiarą częstych wówczas w okolicy rozbojów. Kościół grabiono i profanowano w latach 1577, 1587 i 1622. Prawdopodobnie co najmniej dwa tego typu zdarzenia miały miejsce także w II poł. XVIII w.
Pierwszy kościół czaniecki służył parafianom do przełomu XVI i XVII w., kiedy to uległ zniszczeniu, prawdopodobnie w wyniku pożaru. Na początku XVII w. wzniesiono więc nowy, większy kościół, z fundacji ówczesnego właściciela – Zygmunta Porębskiego. Ten z kolei przetrwał do 1737 r., kiedy, tak jak poprzedni, spalił się. Kolejny wzniesiony został z fundacji Franciszka Czernego, który jednak nie doczekał ukończenia rozpoczętej w 1764 r. budowy. Jego dzieło kontynuował więc Piotr Małachowski, który do powstałej już wcześniej wieży dobudował drewnianą nawę. Niestety o kościół ten praktycznie nikt nie dbał. Już w 1837 r. znajdował się on w stanie zagrażającym katastrofą budowlaną i dlatego podparty został od strony północnej trzema drzewami. Ostatecznie, w 1905 r. na skutek decyzji cywilnych władz austriackich został zamknięty. Nabożeństwa przeniesiono wówczas do niewielkiej zakrystii, a wierni zmuszeni byli do stania na zewnątrz. Chylący się ku upadkowi kościół rozebrano w listopadzie 1907 r., pozostawiając jedynie wieżę. Z desek pochodzących z rozbiórki zbudowano tymczasową kaplicę. W czasie I wojny światowej z wieży zarekwirowane zostały zabytkowe XVI, XVII i XVIII-wieczne dzwony, co było wielką stratą dla czanieckiej parafii. Po jej zakończeniu podjęto wreszcie decyzję o wzniesieniu nowego kościoła, poprzez dobudowanie go do istniejącej wieży. Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego miała miejsce w czasie parafialnego odpustu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny 2 lipca 1922 r. Trwająca prawie trzy lata budową kierowali architekt Feliks Korn, inżynier Antoni Mueller i inżynier Edmund Olma. W dniu odpustu parafialnego ku czci św. Bartłomieja, 24 sierpnia 1924 r., nastąpiło uroczyste, procesjonalne przeniesienie do nowego kościoła, obrazu Matki Bożej Czanieckiej i poświęcenie świątyni. Dokonał go dziekan oświęcimski, ksiądz Jan Hajost.
Źródło: peuk.fiiz.pl
