Kościół pw. Świętego Krzyża w Cieszynie
206/60 z 02.03.1960; A-238/77 z 14.12.1977; 250/60 z 03.03.1960; A-110/77 z 22.12.1977
Opis
Zespół klasztorny składa się z budynku kościoła i przylegającego do niego klasztoru. Wewnątrz świątyni na uwagę zasługuje przede wszystkim XVIII-wieczny, późnobarokowy ołtarz główny, który zdobią płaskorzeźby Ostatniej Wieczerzy i Ukrzyżowania oraz figury adorujących je aniołów, nad którymi znajduje się obraz ze sceną Ukrzyżowania. W barokowym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzący z I poł. XIX w. Ponadto obok barokowo-klasycystycznej ambony z końca XVIII w. z Dekalogiem na szczycie i figurą Ducha Świętego umieszczono XVIII-wieczny obraz św. Franciszka Ksawerego. W późnobarokowej fasadzie kościoła – przechodzącej w górnej części w wieżę – znajdują się rzeźby św. Franciszka oraz św. Józefa z Dzieciątkiem.
Od strony zachodniej do kościoła przylega budynek dawnego klasztoru jezuitów (obecnie franciszkanów), w którym przez jakiś czas mieściły się zbiory biblioteczne i muzealne ks. Jana Leopolda Szersznika, które obecnie znajdują się w Książnicy Cieszyńskiej i w Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Kościół pw. św. Krzyża powstał za sprawą jezuitów, którzy przybyli do Cieszyna w 1670 r. Cesarz Leopold I przekazał im leżące przy ulicy Szersznika cztery domy książęce. W jednym z nich urządzona była prowizoryczna kaplica, którą jezuici przystosowali do swoich potrzeb i wyposażyli, głównie dzięki darom okolicznej szlachty. Po przekształceniu misji jezuickiej w rezydencję, kaplica została rozbudowana – mogła wówczas pomieścić ok. 500 osób, których przyciągała m.in. sława kazań głoszonych przez ojców. W 1707 r. jezuici przekształcili kaplicę w kościół, który otrzymał wezwanie Świętego Krzyża, przeniesione z kościółka przy tzw. szpitalu mieszczańskim. Główny ołtarz ufundował komendant załogi szańców jabłonkowskich, hrabia Pocci. Ołtarz zdobił obraz przedstawiający Matkę Boską Śnieżną, pochodzący ze starego ołtarza. Potem powstały dalsze ołtarze. Wielu dobroczyńców kościoła spoczęło w jego podziemiach.
Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r., ich rezydencja została sprzedana, a kościół pw. św. Krzyża zamieniono na kościół gimnazjalny. Jego nadzorcą został ks. Szersznik, który w 1782 r. zasklepił wnętrze i wzniósł wieżę z hełmem, zwieńczonym ośmioboczną latarnią. Kierował też odbudową kościoła po pożarze w 1789 r. Od 1802 r. przez następnych 130 lat w klasztorze mieściła się biblioteka wraz ze zbiorami muzealnymi ks. Leopolda Szersznika.
Przez cały XIX w. kościół pw. św. Krzyża służył przede wszystkim uczniom cieszyńskiego gimnazjum. Większych renowacji doczekał się w 1862 r., kiedy przebudowano wieżę. Pod koniec XIX w., z inspiracji profesora cieszyńskiego Szkoły Realnej, kanonika, dr Wilhelma Kleina (potem przeniesionego do Wiednia), trójosiowa fasada świątyni została rozczłonkowana jońskimi pilastrami, na osi umieszczono kamienny portal oraz okno, a w bocznych polach, w dwóch niszach rzeźby przedstawiające św. Ignacego Loyolę i św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus. Dla upamiętnienia przeprowadzonego remontu, na ścianie wewnątrz kościoła umieszczono czarną marmurową tablicę. Druga tablica przypomina o remoncie przeprowadzonym przez ks. Szersznika w 1782 r.
Jeżeli chodzi o budynek klasztorny, po II wojnie światowej wykorzystywano go między innymi na mieszkania dla funkcjonariuszy państwowych. W 1987 r. Urząd Miasta wystawił budynek do licytacji. Zakupiony przez osobę świecką został przekształcony na hotel. Ponownie wystawiony na sprzedaż został zakupiony przez Prowincję Braci Mniejszych Franciszkanów z Katowic i następnie wydzierżawiony Apostolatowi „Signum Magnum” z Rybnika, który w 1994 r. zapoczątkował tu działalność hotelu „Rafael”. W 1996 r. zarząd Prowincji zakonnej zadecydował o zaprzestaniu działalności hotelowej i utworzeniu w tym obiekcie bursy dla młodzieży. W sierpniu 2005 r. bracia otrzymali w dzierżawę od diecezji bielsko-żywieckiej kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. W październiku 2009 r., za zgodą władz zakonnych, zrezygnowano z działalności bursy i w jej miejsce utworzono dom rekolekcyjny dla całej prowincji zakonnej, którego działalność rozpoczęła się w styczniu 2010 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl