Kościół pw. św. Jerzego w Cieszynie
R-204/60 z 02.03.1960; A-236/77 z 14.12.1977
Opis
Kościół pw. św. Jerzego jest kościołem parafialnym rzymskokatolickiej parafii św. Jerzego położonej w dekanacie Cieszyn diecezji bielsko-żywieckiej. Funkcję kościoła parafialnego pełni od 1980 r.
Świątynia jest budowlą jednonawową, z jednoprzęsłowym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, które zostało przykryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym – najmocniej wyeksponowanym gotyckim elementem budowli. Żebra łączą się w kluczu ozdobionym tarczą z orłem piastowskim. Obecne wyposażenie prezbiterium stanowią współczesne figury świętych. Na lewej ścianie prezbiterium znajduje się płyta nagrobna Anny Heinel i jej rodziny. We frontowej ścianie znajduje się dwukondygnacyjna, podzielona gzymsem i fryzem wieża z 1806 r.
Nawę zbudowano na planie zbliżonym do kwadratu i nakryto ją sklepieniem krzyżowo-kolebkowym. Trójprzęsłowy chór otwarty jest do nawy trzema arkadami. Do nawy i do zakrystii prowadzą dwa gotyckie portale ostrołukowe z XV w., ostrołukowe są także okna. Na strychu, nad sklepieniem nawy, jest zachowana fragmentarycznie polichromia gotycka z XV w. Na bocznej ścianie znajduje się figura klęczącego św. Jana Nepomucena z II ćwierci XVIII w.
Przy kościele, za murem, znajdował się cmentarz (czynny do 1901 r.), początkowo dla mieszkańców przytułku, rozszerzony w 1884 r. Pochowani byli na nim m. in. Paweł Stalmach i Karol Miarka (obecnie ich groby znajdują się na cmentarzu komunalnym) oraz piszący po niemiecku poeta Paul Lamatsch von Warnemuende, autor poematu o założeniu Cieszyna z 1840 r. Za kościołem po dzień dzisiejszy spoczywa – zmarły w 1891 r. – ks. bp Franciszek Śniegoń. Cmentarz został przez komunistów zmieniony w park, pozostało po nim jedynie kilka nagrobków w bezpośredniej bliskości kościoła pw. św. Jerzego.
Przed kościołem znajduje się barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena wykonana ok. 1740 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia
Kościół pw. św. Jerzego powstał jako kaplica przy szpitalu – przytułku dla biednych mieszczan, który zgodnie z tradycją ulokowano poza murami miasta. Przytułek powstał zapewne w XIII w., najpóźniej na początku XIV w. istniała przy nim kaplica pw. św. Trójcy i św. Jerzego. Podlegała ona cieszyńskiemu proboszczowi, ale nieruchomością zarządzał mianowany przez magistrat zarządca. Od 1472 r. „szpitalik” utrzymywał się z dochodów w tym celu zakupionej wsi Boguszowice, w 1545 r. otrzymał grunta zniesionego klasztoru franciszkanów. W przytułku przebywało z reguły kilkunastu pensjonariuszy. Przestał on istnieć w 1882 r., zamiast niego oddano do użytku dom starców w Cieszynie.
Sama kaplica od początku XVIII w. funkcjonowała jako kościół filialny św. Jerzego i 10 tysięcy Męczenników. Dzwon poświęcony św. Jerzemu odlano w 1751 r. w Ołomuńcu. Kościół leżał poza miastem, oszczędzały go pożary, zachował więc pierwotne cechy architektoniczne najpełniej ze wszystkich cieszyńskich kościołów. Na początku XIX w. miał trzy ołtarze: główny z rzeźbionym wyobrażeniem Matki Boskiej Boleściwej, nad którym znajdował się obraz św. Jerzego. Boczne zdobiły figury św. Anny oraz św. Jana Nepomucena. W latach 1804–1806 wybudowano przedsionek, nad nim, zamiast starej, drewnianej wieży, wzniesiono murowaną. Kościółek poddawano licznym restauracjom, wystrój wnętrza zmodernizowano w 1972 r. Obecnie ze starego XIX-wiecznego wystroju kościoła w prezbiterium podziwiać można figury: Pietę oraz świętych – Jana Apostoła, Marii Magdaleny, Piotra i Pawła, Jana Nepomucena, Anny oraz patrona kościoła – św. Jerzego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
