Drewniany kościół pw. św. Marcina w Cieszowej
72/78 z 10.03.1978
Opis
Kościół pod wezwaniem św. Marcina w Cieszowej został zbudowany na początku XVIII wieku, na miejscu starszego budynku, postawionego jeszcze przez protestantów pod koniec stulecia XVI. Nawę i prezbiterium wzniesiono w konstrukcji zrębowej, wieżę w słupowej. Budynek obity jest gontami. Dzwonnicę przykrywa baniasty hełm, którego mniejszy odpowiednik wieńczy sygnaturkę na nawie głównej. Ciekawym elementem są obiegające kościół soboty.
Cieszowa jest sporą wsią, położoną kilka kilometrów na północ od Koszęcina, w granicach Parku Krajobrazowego „Lasy nad Górną Liswartą”. Miejscowość należy do najstarszych na tym terenie - źródła historyczne wymieniają jej nazwę już na początku XIV wieku. W pierwszych latach swego istnienia miejscowość należała do książąt śląskich, a z czasem przeszła w inne ręce - majątek ten posiadali m.in. Cieszowscy, Strachwitzowie, Larischowie, Sobkowie i – wreszcie – książecy ród von Hohenlohe. We wsi zachowało się kilka pamiątek historycznych. Są wśród nich m.in. zabudowania dworskie (w ruinie) oraz odrestaurowany, drewniany spichlerz. Pozostałością po wielowiekowej obecności wyznawców judaizmu w Cieszowej jest zabytkowy, ulokowany poza wsią cmentarz żydowski, z macewami przede wszystkim z XIX wieku. Pierwsza świątynia w Cieszowej powstała prawdopodobnie już w czasach średniowiecznych. Dokumenty z XVI wieku wspominają o założeniu przy niej cmentarza. Pod koniec tego stulecia Cieszowscy fundują zbór protestancki – skromną, bezwieżową budowlę, którą po kilkudziesięciu latach, podczas kontrreformacji, przejęli katolicy. Obecny kościół został wzniesiony w 1751 roku; jest orientowany, złożony z wieży na rzucie kwadratu (przykrytej kopułą z latarnią i baniastym hełmem), szerokiej nawy i węższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Na dachu umieszczono małą sygnaturkę z baniastym hełmem. Przy prezbiterium znajduje się zakrystia, nad którą ulokowano emporę kolatorską. Na zewnątrz, wzdłuż ścian nawy, zbudowano soboty. Cały kościół, prócz ścian wieży, pokryto gontami. W środku najciekawsze są zabytki z XVIII wieku: trzy barokowe ołtarze i niewielkie organy. Kościół pod wezwaniem św. Marcina w Cieszowej znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Źródło: sad.slaskie.travel
Historia
Pochodząca z początku XIV w. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego wymienia, obok Lublińca i Dobrodzienia, także miejscowość Cieszowa. Niektórzy autorzy sugerują, że rokiem powstania Cieszowej jest rok 1305. Wszystko wskazuje na to, że Cieszowa jest miejscowością daleko starszą, jednak brak dokumentów nie pozwala ustalić dokładnej daty jej powstania.
W przeszłości Cieszowa należała do rodziny Cieszowskich (1586–1628), Zuzanny Breberówny (1628–1673), Jana Kacpra Starzyńskiego (1673–1675), Strachwitzów (1676–1788), Schnudlerów (1788–1892), książąt von Hohenhole (1892–1945). Od XVI w. wioskę zamieszkiwali także Żydzi. Przyjmuje się, że zarówno synagogę, jak i później wzniesiony w miejsce starego nowy kościół (1751), wybudował jeden i ten sam budowniczy.
Cieszowa od swego zarania dziejów należała do parafii sadowskiej. W 1960 r. biskup katowicki ustanowił kościół pw. św. Marcina kościołem rektorskim, a w 1961 r. – filialnym parafii Sadów. Zarządca kościoła w Cieszowej objął opieką duszpasterską miejscowości: Cieszowa, Droniowice, Hadra, Kierzki, Mochała oraz Rzyce. Parafię Cieszowa erygowano dekretem biskupa katowickiego ks. Herberta Bednorza w uroczystość Zesłania Ducha Świętego 25 maja 1980 r. Do parafii przyłączono miejscowości: Cieszowa, Droniowice, Hadra, Kierzki, Mochała i Rzyce, które odłączono od parafii Sadów, a także miejscowość Piłka – odłączoną od parafii Kochanowice.
W starych dokumentach z 1679 r. wzmiankowana jest kaplica pw. św. Marcina, która miała istnieć w Cieszowej już w XIII w. Później, bo ok. 1520 r., powstał koło niej cmentarz. Pierwszy kościół został zbudowany przez protestanckich właścicieli w 1598 r. Niestety, niewiele o nim wiadomo, poza tym, że był z drewna, bez jakichkolwiek ozdób i bez wieży. Posiadał trzy okna i podłogę z cegieł. Był nieduży, bo jego wymiary wynosiły 19 x 10 łokci, co w przybliżeniu wynosi 11,3 x 6 m. Jedyny dzwon wisiał między dwoma wysokimi słupami. Ten protestancki kościół wraz z nastaniem kontrreformacji i odejściem rodu Cieszowskich został przejęty przez katolików i stał się filią świątyni sadowskiej. W 1751 r. wybudowano nowy kościół, istniejący do dziś.
Źródło: peuk.fiiz.pl