Cmentarz wojenny w Biskupicach
77/09
Opis
Nekropolię wojenną zaprojektował inżynier Knell z Lublińca. Założona została ona przez władze austriackie w 1918 r. i otrzymała numer 25. Cmentarz jest otoczony żelaznym ogrodzeniem na kamiennych fundamentach. Prowadzi na niego drewniana brama oraz żelazna furtka. Wśród dominujących tutaj pięknych kasztanowców stoją bezimienne krzyże. Nie ma tutaj tradycyjnych nagrobków z nazwiskami zmarłych. Na cmentarzu zobaczyć można jeden pomnik poświęcony podporucznikowi piechoty wojsk austriackich Ernestowi Jutkiewiczowi, który został ufundowany przez rodzinę poległego
Historia tego prawie stuletniego cmentarza jest bardzo tragiczna. Można ją poznać już przy samym wejściu na teren nekropolii, znajduje się tutaj bowiem tablica, na której widnieje napis:
„Podczas I wojny światowej, w listopadzie i grudniu 1914 roku, w rejonie Pilicy toczyły się zacięte walki pozycyjne wrogich sobie armii, rosyjskiej i austriackiej. Poległo w nich ponad 4000 żołnierzy różnych narodowości. W tym wielu Polaków wcielonych z terenów ówczesnych zaborów ziem polskich w szeregi tych armii, do bratobójczych dla nas zmagań. Chowani początkowo na targowisku w Pilicy spoczęli w końcu wszyscy – wspólnie i bezimiennie na tym, utworzonym w 1918 roku cmentarzu. W poszanowaniu majestatu śmierci i ku przestrodze – ten tragiczny pomnik odnowiły Rada Miejska i społeczeństwo gminy Pilica”.
Jak wynika więc z powyższego opisu, nekropolia została stworzona po to, by godnie pochować tych, którzy zginęli podczas tragicznych walk w okolicach Pilicy, jakie miały tutaj miejsce w 1914 r. Pierwotnie żołnierzy tych pogrzebano w różnych miejscach. W dwudziestoleciu międzywojennym zdecydowano się nadać cmentarzowi charakter zbiorczej nekropolii. W związku z tym przeniesiono do Pilicy zwłoki poległych żołnierzy z likwidowanych wówczas cmentarzy polowych i mogił zlokalizowanych m.in. w Smoleniu (125 poległych), Sławniowie (20), Strzegowej (110), Złożeńcu (711) i Cisowej (brak informacji o ilości przeniesionych mogił). Niestety, nie wszystkie ekshumacje były dokumentowane, a imienne wykazy poległych żołnierzy nie zachowały się do dnia dzisiejszego. W związku z tym trudno określić, czy na cmentarzu faktycznie spoczywa 4000 żołnierzy.
Dzisiaj na terenie nekropolii znajdują się jedynie mogiły zbiorowe, ale nie zawsze tak było. Wiadomo, że w 1920 r. na cmentarzu w Biskupicach było 5 zbiorowych mogił i 53 indywidualne. Dokument z 25 stycznia 1920 r. wystawiony przez Urząd Gminy Pilica określa ilość pochowanych jako niewiadomą. Inny dokument, z poł. lat 30., sporządzony przez władze wojewódzkie na podstawie danych władz powiatowych stwierdza, że na cmentarzu wojennym w Pilicy w 7 mogiłach zbiorowych i 55 mogiłach indywidualnych spoczywa 779 Austriaków i 219 Rosjan, ogółem 998 poległych.
Wiadomo na pewno, iż na cmentarzu spoczywają żołnierze austriaccy z następujących jednostek:
- 1, 2 Pułk Strzelców Krajowych (LSchR – Lande Schutzen Regiment);
- 3, 41, 57, 100 Pułki Piechoty (IR);
- 2, 21, 31, 32 Pułki Obrony Krajowej (LIR);
- 4, 20, 31 Pułki Honwedów;
oraz Rosjanie z:
- 70, 71, 72, 297, 298, 299, 300 Pułków Piechoty;
- Jegierskiego Pułku Lejbgwardii;
- 31 Brygady Artylerii.
Dotychczas udało się ustalić, że w Pilicy pochowani zostali prawdopodobnie następujący żołnierze:
- Austriacy:
- Ernest Centkiewicz;
- Jakob Vogel + 28/11/1914 w Pilicy;
- Julius Walter +02/11/1914 koło Woli Kocikowej;
- Josef Weissmann +między 20 a 30/11/1914 w Pilicy;
- Franz Sindhoringer +21/11/1914 Pilica;
- Felix Schwarzgruber;
- Matthias Haas +02/11/ 1914;
- Hugo Korein +22/11/1914 pod Pilicą;
- Zdenek Bisinger + 20/11/1914 Pilica;
- Josef Rechagel/Rechnagel – spoczywał w Złożeńcu w imiennej mogile. Został tutaj przeniesiony prawdopodobnie w latach 30. XX w.,
- Rosjanie:
- ppor. Liwanisow +18/11/1914;
- Ludwik Maciejewski +11/1914;
- kpt. Pietrow +16/11/1914.
Źródło: peuk.fiiz.pl
